Âm nhạc và đạo đức là có mối quan hệ nhân quả

Vào thời cổ đại, khi đạo đức của con người còn cao thì việc ăn mặc, thưởng thức nghệ thuật của một người đều có những yêu cầu nghiêm khắc. Người ta không thể tùy tiện nghe một khúc nhạc, hay thưởng thức một loại hình nghệ thuật nào đó, bởi vì hết thảy những điều này đều sẽ thể hiện ra mức độ đạo đức của một người.  (Tranh minh họa: Zhao Ji/Wikipedia, Public Domain)

Âm nhạc cổ đại là một phần của văn hóa Thần truyền, nó có hai loại công dụng đối lập nhau. Âm nhạc tốt có thể khiến tâm tình của con người trở nên vui sướng, thoải mái, sinh lực tăng lên gấp bội, đồng thời khiến trí óc người nghe thêm thanh tỉnh, minh mẫn hơn hơn. Loại âm nhạc này được xưng là đức âm. Còn âm nhạc không tốt sẽ khiến người nghe thấy uể oải không phấn chấn, đắm chìm trong dâm dục và suy sụp, kích động dục vọng của con người. Nó được gọi là tà âm.

Âm nhạc thời cổ đại đa phần đều là ngay chính, tích cực, giúp nâng cao đạo đức con người, ngợi ca những điều tốt đẹp, kính thiên kính địa. Tuy nhiên, cũng có những ca khúc không tốt như chùm ca khúc của Sư Quyên. Những ca khúc không tốt này đã bị vua nước Vệ bấy giờ là Vệ Linh Công cự tuyệt nghe, ngay bản thân Sư Quyên cũng cảm thấy hổ thẹn mà giải nghệ về quê quy ẩn.

Sư Quyên là nhạc sư nổi tiếng, sống vào thời vua Vệ Linh Công. Ông rất tinh thông các nhạc khúc của các triều đại trước và còn có thể sáng tác các khúc nhạc mới thay thế các khúc nhạc cổ. Sư Quyên từng sáng tác ra các ca khúc biểu thị bốn mùa. Trong đó các ca khúc biểu thị mùa Xuân gồm có “Li hồng”, “Khứ nhạn”, “Ứng bình”, mùa Hạ có “Minh thần”, “Tiêu tuyền”, “Chu hoa”, “Lưu kim”, mùa Thu có ” Thương biểu”, “Bạch vân”, “Lạc diệp”, “Xuy bồng”, mùa Đông có “Ngưng hà”, “Lưu âm”, “Trầm vân”. Mỗi khi sáng tác ra một ca khúc mới, Sư Quyên lại tự mình diễn tấu cho vua Vệ Linh Công nghe. Vua Vệ Linh Công sau khi nghe các khúc nhạc này thì tâm thần mê loạn, chìm đắm vào các khúc nhạc trong suốt một thời gian dài, thậm chí còn quên lo việc chính sự của đất nước.

Đại thần Cừ Bá Ngọc thấy vậy đã khuyên can vua Vệ Linh Công rằng: “Mặc dù các tân khúc bốn mùa Sư Quyên sáng tác có sự độc đáo mới mẻ, nhưng các tân khúc này đều là tà âm làm cho người ta nghe xong thì tâm thần mê loạn, khác biệt với bản chất phong nhã của cổ nhạc, không thích hợp để hạ thần diễn tấu dâng lên cho quốc quân nghe”.

Cừ Bá Ngọc còn giải thích thêm rằng, các nhạc khúc mới mẻ này đều là những âm điệu tràn ngập dâm loạn, phóng túng cái ác, không có nội dung ca ngợi các thành tựu văn hóa giáo dục, phá hủy cái “nhã” và “tụng” của cổ nhạc, không giúp nâng cao tu dưỡng bản thân, làm cho trật tự xã hội không còn. Đồng thời, Cừ Bá Ngọc cũng khuyên vua Vệ Linh Công nên lập tức hủy bỏ.

Vua Vệ Linh Công nghe lời khuyên của Cừ Bá Ngọc nên không còn nghe tân nhạc bốn mùa nữa mà tập trung vào xử lý việc nước. Các thần dân nước Vệ biết được thì vui mừng và đều ca ngợi vua Vệ Linh Công.

Theo cuốn “Vương Tử niên thập di kí” viết rằng: Sư Quyên cảm thấy rất xấu hổ và hối hận vì đã sáng tác ra các tân khúc bốn mùa có âm hưởng phóng túng đi ngược lại với âm hưởng phong nhã, trong lành của cổ nhạc. Ông cho rằng đây chính là đã làm mất đi phẩm hạnh của một lương thần. Vì thế, Sư Quyên đã từ chức và về quê ở ẩn. Cừ Bá Ngọc đã cho đốt tất cả các nhạc cụ và các ca khúc mới của Sư Quyên để tránh mọi người sau này sẽ tạo ra và truyền bá những bản nhạc giống như vậy. Các ca khúc do Sư Quyên sáng tác cũng thuận theo thời gian mà mai một dần dần và biến mất. Đến ngày nay chỉ còn một số tiêu đề và nội dung chung của các tân khúc này được ghi chép lại.

Âm nhạc là một loại hình nghệ thuật, có tác dụng hết sức quan trọng đối với hành vi của con người. Mức độ đạo đức của người xưa rất cao cho nên vua Vệ Linh Công đã lựa chọn từ bỏ nghe loại âm nhạc tà âm ấy mà thoát ra khỏi sự u mê, chuyên tâm vào việc giải quyết chính sự. Sư Quyên cũng vì đã sáng tác ra tân nhạc làm bại hoại phong tục mà tự trách mình, từ chức về quê ở ẩn. Cừ Bá Ngọc vì hậu nhân mà đốt các bản ghi chép các nhạc khúc tà âm này. Những hành vi này giúp ngăn chặn sự truyền bá tà âm và góp phần ngăn cản đạo đức xuống dốc nhanh chóng.

Xã hội hiện đại ngày nay, bởi vì mức độ đạo đức của con người đã bại hoại, con người chìm đắm trong các ca khúc phóng túng, kích thích tình dục. Thậm chí khiến những ca khúc ấy trở thành chủ lưu, những ca khúc nhã nhạc thì bị gạt bỏ. Chính những điều này đã góp phần làm tăng thêm tốc độ suy giảm đạo đức, khiến con người càng rời xa những tiêu chuẩn đạo đức tốt đẹp. Đạo đức quyết định nghệ thuật, nghệ thuật phụ trợ cho đạo đức. Nghệ thuật và đạo đức chính là có mối quan hệ nhân quả như thế.

Theo Zhengjian
An Hòa biên tập

Xem thêm: